ଦେଶ ଓ ବିଦେଶରେ ରହି ମଧ୍ୟ ଓଡ଼ିଶାର ସରକାରୀ ବିଦ୍ୟାଳୟ ସହ ଭାବଗତ ସମ୍ପର୍କ ରଖୁଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷଙ୍କ ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚିବା ଏବଂ ସେହି ଭାବନାତ୍ମକ ସଂପର୍କକୁ ନେଇ ଗଠନମୂଳକ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ହେଉଛି ମୋ ସ୍କୁଲ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ପ୍ରଧାନ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ। ଏହା ସହିତ ସାମୁହିକ ଉଦ୍ୟମକୁ ଅନୁପ୍ରାଣିତ କରିବା, ପାରିପାର୍ଶ୍ବିକ ସମାଜର ସହଭାଗିତାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା ଏବଂ ଶିକ୍ଷା ଓ ଶିଶୁ ବିକାଶ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସକ୍ରିୟ ଥିବା ବିଭିନ୍ନ ବେସରକାରୀ ସଂଗଠନମାନଙ୍କ ସହ ନିମ୍ନଲିଖିତ ପରିସରରେ ସହଯୋଗୀତା କରିବା ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ:
ଭାରତ ଓ ବିଦେଶରେ ରହୁଥିବା ଅନେକ ଓଡ଼ିଆ ଜୀବନର ସଫଳତା ପାଇଁ ନିଜ ବିଦ୍ୟାଳୟର ଅବଦାନକୁ ଭୁଲି ପାରିନାହାନ୍ତି।ସେଇ ବିଦ୍ୟାଳୟମାନଙ୍କର ବିକାଶ ପାଇଁ ସହଯୋଗ କରିବାକୁ ସେମାନେ ଓଡ଼ିଶା ସରକାରଙ୍କ ନିକଟରେ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି । ପୁରାତନ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କ ଏପରି ଗଠନମୂଳକ ଆଗ୍ରହକୁ ସମ୍ମାନ ଜଣାଇ ମାନ୍ୟବର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ନବୀନ ପଟ୍ଟନାୟକ ନଭେମ୍ବର ୧୪, ୨୦୧୭, ଶିଶୁ ଦିବସ ଅବସରରେ ମୋ ସ୍କୁଲ ଅଭିଯାନର ଶୁଭାରମ୍ଭ କରିଥିଲେ।
ଓଡ଼ିଶାରେ ଥିବା ସରକାରୀ ଓ ସରକାରୀ ଅନୁଦାନପ୍ରାପ୍ତ ସ୍କୁଲଗୁଡ଼ିକର ବିକାଶ ନିମନ୍ତେ ବିଭିନ୍ନ ଲୋକଙ୍କୁ ଏକାଠି କରିବା, ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସହଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ଏବଂ ସମୟ ଓ ଅର୍ଥଦାନ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ମଞ୍ଚଟିଏ ଯୋଗାଇବା ପାଇଁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି ମୋ ସ୍କୁଲ ଅଭିଯାନ। ଆମ ରାଜ୍ୟ ଓ ରାଜ୍ୟବାସୀଙ୍କ ଉଜ୍ଜଳ ଭବିଷ୍ୟତ ପାଇଁ ଏକ ଉନ୍ନତ ଓ ପ୍ରଗତିଶୀଳ ସ୍କୁଲ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଜରୁରୀ। ଓଡିଶାକୁ ବିକାଶ ପଥରେ ଆଗେଇ ନେଇ ଦେଶର ଏକ ବିକଶିତ ରାଜ୍ୟରେ ପରିଣତ କରିବାକୁ ହେଲେ ପ୍ରଥମେ ସ୍କୁଲ ପିଲାଙ୍କ ସୁନ୍ଦର ଭବିଷ୍ୟତ ପାଇଁ ପଦକ୍ଷେପ ନେବାକୁ ହେବ।
“ମୋ’ ସ୍କୁଲ” ସମଗ୍ର ଦେଶରେ ଏ ଧରଣର ଏକମାତ୍ର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ। ଏହା ଏକ ନାଗରିକ-ସରକାର ଭାଗୀଦାରିତା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଯାହା ମାଧ୍ୟମରେ ନାଗରିକମାନେ ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ରୂପରେଖ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବେ, ତାହାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଧାର୍ଯ୍ୟ କରିବେ ଏବଂ ସେଗୁଡିକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବା ଦିଗରେ ନେତୃତ୍ୱ ନେବେ ।
ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ପାଇଁ ସରକାର ପରିଚାଳନାଗତ ଓ ଆର୍ଥିକ ସହାୟତା ଯୋଗାଇବେ। ମୋ ସ୍କୁଲ କାର୍ଯ୍ୟନିର୍ବାହୀ ପରିଷଦ, ପରିଚାଳନା ପରିଷଦ ଓ ଉପଦେଷ୍ଟା ପରିଷଦର ସହଯୋଗରେ ନିତିଦିନିଆ କାର୍ଯ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ତଦାରଖ କରିବ। ପରିଚାଳନା ପରିଷଦ ଓ ଉପଦେଷ୍ଟା ପରିଷଦରେ ବିଶିଷ୍ଟ ଶିକ୍ଷାବିତ୍, ଚିନ୍ତାଶୀଳ ବ୍ୟକ୍ତି, ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନୀ ରହିବେ। ଆହୁରି ମଧ୍ୟ ରହିବେ କଳା, ସ୍ଥାପତ୍ୟ, ଡିଜାଇନ, ବିଜ୍ଞାପନ, ଯୋଗାଯୋଗ, ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ନିର୍ମାଣ, ସାହିତ୍ୟ, ବିଜ୍ଞାନ, ପ୍ରଯୁକ୍ତି, କ୍ରୀଡା ଓ ପ୍ରଶାସନିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସଫଳତା ହାସଲ କରିଥିବା ବିଭିନ୍ନ ବ୍ୟକ୍ତି।
“ମୋ’ ସ୍କୁଲ ଅଭିଯାନ”ର ସାମଗ୍ରିକ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି :
ଓଡ଼ିଶାରେ ୧ମ ଶ୍ରେଣୀରୁ ୧୦ମ ଶ୍ରେଣୀ ମଧ୍ୟରେ ମୋଟ ପ୍ରାୟ ୭୨,୨୧,୨୧୮ ଜଣ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀ ନାମ ଲେଖାଇଛନ୍ତି। ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ୩୭,୧୬,୮୮୩ ଜଣ ଛାତ୍ର ଓ ୩୫,୦୪,୩୩୫ ଜଣ ଛାତ୍ରୀ।
ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରାୟ ୫୩,୬୮,୧୩୫ ଜଣ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀ ସରକାରୀ ସ୍କୁଲରେ,୫,୭୫,୩୧୩ ଜଣ ସରକାରୀ ଅନୁଦାନପ୍ରାପ୍ତ ସ୍କୁଲରେ ଓ ୧୨,୭୭,୭୭୦ ଜଣ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀ ଘରୋଇ ସ୍କୁଲରେ ପାଠ ପଢନ୍ତି। ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ୧୩,୮୭,୫୭୬ ଜଣ ଅନୁସୂଚିତ ଜାତିର, ୨୦,୫୮,୯୫୫ ଜଣ ଅନୁସୂଚିତ ଉପଜାତିର ଓ ୩୭,୭୪,୬୮୭ ଜଣ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀ ଅଣ-ଅନୁସୂଚିତ ଜାତି କିମ୍ବା ଉପଜାତିର ଅଟନ୍ତି ।
ଓଡ଼ିଶାରେ ୨,୮୪,୪୬୪ ଜଣ ଶିକ୍ଷକ ୧ମ ଶ୍ରେଣୀରୁ ୧୦ମ ଶ୍ରେଣୀ ମଧ୍ୟରେ ଶିକ୍ଷକତା କରନ୍ତି। ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ୨,୦୭,୧୦୨ ଜଣ ସରକାରୀ ଓ ସରକାରୀ ଅନୁଦାନପ୍ରାପ୍ତ ସ୍କୁଲରେ ପାଠପଢାନ୍ତି।
ଓଡ଼ିଶାରେ ମୋଟ ୬୭,୯୬୧ ଟି ସ୍କୁଲ (୧ମରୁ ୧୦ମ) ରହିଛି। ସେଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ୬୧,୧୬୩ ଟି ସରକାରୀ/ ସରକାରୀ ଅନୁଦାନପ୍ରାପ୍ତ ସ୍କୁଲ। ଅବଶିଷ୍ଟ ୬୭୯୮ଟି ସ୍କୁଲ ମଧ୍ୟରେ ରହିଛି ଘରୋଇ, କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରୀ ଓ କେତେକ ଅଣ-ସ୍ୱୀକୃତିପ୍ରାପ୍ତ ସ୍କୁଲ ।
ଶ୍ରେଣୀ ଅନୁସାରେ ସ୍କୁଲ ସଂଖ୍ୟା :
(ଶ୍ରେଣୀ-୧ରୁ ୫) ପ୍ରାଥମିକ ସ୍କୁଲ : ୩୬୦୭୦
ଶ୍ରେଣୀ-୧ରୁ ୮) ପ୍ରାଥମିକ ଓ ଉଚ୍ଚ ପ୍ରାଥମିକ ସ୍କୁଲ : ୧୮୭୧୨
(ଶ୍ରେଣୀ-୬ରୁ ୮) କେବଳ ଉଚ୍ଚ ପ୍ରାଥମିକ ସ୍କୁଲ : ୩୩୦୭
(ଶ୍ରେଣୀ-୯ରୁ ୧୦) ମାଧ୍ୟମିକ ସ୍କୁଲ : ୯୮୭୨
ଓଡ଼ିଶାର ଅନୁସୂଚିତ ଜାତି ଓ ଜନଜାତି ଉନ୍ନୟନ ବିଭାଗ ଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ୧୬୩୦ଟି ସ୍କୁଲ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ସ୍କୁଲ ଓଡ଼ିଶାର ସ୍କୁଲ ଓ ଗଣଶିକ୍ଷା ବିଭାଗର ପ୍ରଶାସନିକ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ରହିଛି। ଶିକ୍ଷାଦାନ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବିଚାର କଲେ ପ୍ରାଥମିକ ସ୍କୁଲଗୁଡ଼ିକ ଶିକ୍ଷକ ତାଲିମ ନିର୍ଦ୍ଦେଶାଳୟ (ଟିଇ) ଓ ରାଜ୍ୟ ଶିକ୍ଷା ଗବେଷଣା ଓ ତାଲିମ ପରିଷଦ (ଏସସିଇଆରଟି) ଅଧୀନରେ ରହିଛି। ମାଧ୍ୟମିକ ସ୍କୁଲମାନ ମାଧ୍ୟମିକ ଶିକ୍ଷା ପରିଷଦ (ବିଏସଇ) ଅଧୀନରେ ରହିଛି।
ନିକଟରେ ୧୨୪୭ଟି ଉଚ୍ଚ-ମାଧ୍ୟମିକ ସ୍କୁଲ/କନିଷ୍ଠ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ସ୍କୁଲ ଓ ଗଣଶିକ୍ଷା ବିଭାଗ ଅଧୀନକୁ ଅଣାଯାଇଛି। ଏଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ୭୫୭ଟି ସରକାରୀ/ସରକାରୀ ଅନୁଦାନପ୍ରାପ୍ତ ସ୍କୁଲ ରହିଛି। ଉଚ୍ଚ-ମାଧ୍ୟମିକ ସ୍କୁଲ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହେବା ପରେ ସ୍କୁଲ ଓ ଗଣଶିକ୍ଷା ବିଭାଗ ଏବେ ୧ମରୁ ୧୦ମ ମଧ୍ୟରେ ମୋଟ ୬୯,୨୦୮ଟି ସ୍କୁଲର ପରିଚାଳନା କରୁଛି।
୨୦୧୨ରେ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ପ୍ରାଥମିକ ସ୍କୁଲ ଗୁଡ଼ିକର ତଦାରଖ ଦାୟିତ୍ୱ ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ ସଂସ୍ଥାମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ। ତେବେ ଏଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରଶାସନିକ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ସ୍କୁଲ ଓ ଗଣଶିକ୍ଷା ବିଭାଗ ନିକଟରେ ରହିଛି। ୨୦୧୮ରେ ସରକାର ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ସ୍କୁଲର ନିର୍ମାଣ, ମରାମତି ଓ ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ କାମ ନିମ୍ନଲିଖିତ ବିଭାଗଗୁଡ଼ିକୁ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ।
ସ୍କୁଲଗୁଡ଼ିକର ନିର୍ମାଣ, ମରାମତି ଓ ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ କାମ ପାଇଁ ଏସବୁ ବିଭାଗଗୁଡ଼ିକୁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ବଜେଟ ଅନୁଦାନ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି।
“ମୋ’ ସ୍କୁଲ” କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବା ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ପାଣ୍ଠି ମୁଖ୍ୟତଃ ଦୁଇଟି ଉତ୍ସରୁ ଆସିବ – ଦାତାମାନଙ୍କ ଦାନରୁ ଏବଂ ତାହାର ଦୁଇ ଗୁଣ ରାଶି ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଏଥିପାଇଁ ଗଠିତ ୧୦୦ କୋଟି ଟଙ୍କାର କର୍ପସ ପାଣ୍ଠିରୁ।
ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷ, କେତେକ ବ୍ୟକ୍ତି ମିଳିତ ଭାବରେ କିମ୍ବା ସଂଗଠନମାନେ ମୋ ସ୍କୁଲ ପାଇଁ ଦାନ ଦେଇପାରିବେ। ଏହି ଅନୁଦାନ ଅର୍ଥ ହୋଇପାରେ, କିମ୍ବା ଉପକରଣ ବା ସେବା ମଧ୍ୟ ହୋଇପାରେ। ଦାତାମାନଙ୍କ ଦାନ ଏକ ମୂଳ ପାଣ୍ଠିରେ ଜମା ରହିବ ଓ ଏହି ପାଣ୍ଠି ସାମଗ୍ରିକ ଭାବରେ ମୋ ସ୍କୁଲ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ପାଇଁ ଉପଯୋଗ ହେବ। ତେବେ ଦାତାମାନେ ଯଦି ଚାହିଁବେ ନିଜ ଦାନର ଉପଯୋଗ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଜିଲ୍ଲା, ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବିଦ୍ୟାଳୟ କିମ୍ବା ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପ୍ରକଳ୍ପରେ ବ୍ୟବହାର କରାଇବା ପାଇଁ ଅନୁରୋଧ କରିପାରିବେ।
ସହାୟତା କେବଳ ଆର୍ଥିକ, ଉପକରଣ ପ୍ରଦାନ କିମ୍ବା ସେବାରେ ସୀମିତ ରହିବ ନାହିଁ। ପୁରାତନ ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଆଗ୍ରହୀ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ଜ୍ଞାନ, ପେଶାଦାର ସଫଳତା ତଥା ଅଭିଜ୍ଞତାକୁ ମୋ ସ୍କୁଲ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀ ଓ ଶିକ୍ଷକମାନଙ୍କ ସହିତ ଯୋଡି ଦେବ। ଏହାଦ୍ବାରା ଶିକ୍ଷକ ସଶକ୍ତିକରଣ ହେବ ଏବଂ ଅଭିଭାବକ ଓ ସ୍ଥାନୀୟ ଅନୁଷ୍ଠାନମାନ ମଧ୍ୟ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କ ବିକାଶ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସହଭାଗୀ ହୋଇପାରିବେ।
"ମୋ' ସ୍କୁଲ" ପାଣ୍ଠି ବିଭିନ୍ନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉପଯୋଗ ହୋଇପାରିବ।